Fascynujące bogactwo austriackiej i szwajcarskiej odmiany języka niemieckiego
Pomimo faktu, że język niemiecki nie może poszczycić się tak imponującym zasięgiem, jak na przykład język angielski, hiszpański czy portugalski, to jednak występuje on w różnych wariantach regionalnych. Różne warianty języka niemieckiego stanowią z jednej strony inspirujące wyzwanie intelektualne z perspektywy lingwistów, filologów i językoznawców, z drugiej natomiast – potrafią nastręczyć niemałych trudności kursantom oraz osobom pracującym w charakterze tłumacza, które w swojej zawodowej rzeczywistości muszą skonfrontować się z dokumentami napisane austriacką lub szwajcarską niemczyzną. W niniejszym artykule postaramy się przyjrzeć z bliska charakterystyce austriackiej (Österreichisches Deutsch) oraz szwajcarskiej (Schweizerhochdeutsch).
Oba te warianty w znacznym stopniu różnią się o standardowego używanego w Niemczech języka literackiego. Różnica ta jest szczególnie wyrazista na przykładzie szwajcarskiej odmiany języka. Na rynku są nawet dostępne specjalne kursy języka szwajcarskiego dla osób niemieckojęzycznych. Dodatkową trudnością jest fakt, że o ile formalny wariant języka niemieckiego używany w Szwajcarii jest skodyfikowany, tak w przypadku języka mówionego sprawa staje się znacznie bardziej skomplikowana. W różnych regionach Szwajcarii używane są bowiem odmienne dialekty, które znacznie różnią się między sobą.
Rozmawiając z Austriakiem tudzież ze Szwajcarem, warto oczywiście zasugerować bardziej zunifikowany wariant języka, zwracając się do naszego interlokutora: Könnten Sie bitte Hochdeutsch sprechen? Nie oznacza to jednak, że nie warto poznać bliżej austriackiej i szwajcarskiej odmiany języka. Nic bowiem nie wniesie tak dużego powiewu świeżości w monotonny proces — jakim niekiedy jest nauka niemieckiego — jak zgłębianie semantycznych i składniowych niuansów regionalnych odmian języka.
Specyfika austriackiej odmiany języka niemieckiego
Austriacka odmiana języka niemieckiego ma swój własny niepowtarzalny urok. Na płaszczyźnie leksykalnej doszukać w niej się można wielu zapożyczeń, które – w przeciwieństwie do wariantu szwajcarskiego – wywodzą się nie tylko z bazujących na Łacinie języków romańskich.
Z punktu widzenia polskiego kursanta miłym zaskoczeniem jest fakt występowania w odmianie Österreichisches Deutsch wielu zapożyczeń z języków słowiańskich, które nierzadko brzmią podobnie jak obecnie występujące w języku polskim wyrazy oraz archaizmy. Takimi przykładami są na przykład wywodzące się z języka czeskiego słowa der Powidl – powidła oraz die Kolatsche — kołacz, z języka serbsko-chorwackiego der Kukuruz — kukurydza (w wariancie Hochdeutsch: der Mais) i wreszcie z języka polskiego das Agrasel — agrest ( w wariancie Hochdeutsch: die Stachelbeere).
Okres monarchi austro-węgierskiej również pozostawił po sobie ślad w warstwie leksykalnej wariantu austriackiego. Z języka węgierskiego pochodzą między innymi słowa das Gulasch – gulasz oraz die Palatschinke – cienki zwinięty naleśnik z marmoladą.
Słówkami podawanymi na studiach germanistycznych jako sztandarowe przykłady podkreślające bogactwo wariantu austriackiego są heuer – w tym roku (w wariancie Hochdeutsch: dieses Jahr), nazwy miesięcy oraz das Jus – prawo (w wariancie Hochdeutsch: das Recht lub die Jura).
Znakiem rozpoznawczym odmiany austriackiej jest również bogactwo zapożyczeń z Łaciny. Dzięki temu możemy natknąć się na takie wyrazy jak chociażby die Assekuranz — ubezpieczenie (w wariancie Hochdeutsch: die Versicherung), die Matura — matura (w standardzie Hochdeutsch: die Abitur) oraz die Polizze — polisa (w wariancie Hochdeutsch: die Police).
Osobliwości Schweizerdeutsch
Szwajcarska odmiana języka niemieckiego jest chyba najbardziej fascynującą z uwagi na swoje ogromne zróżnicowanie, bogactwo leksykalne oraz miłą dla ucha melodię języka, która jest wynikiem charakterystycznej bardziej twardej i śpiewnej wymowy.
Typowymi dla Szwajcarów słowami są na przykład: das Billet – bilet (w odmianie Hochdeutsch: die Fahrkarte), das Natel – telefon komórkowy (w literackim niemieckim: das Handy) oraz das Trottoir (w wariancie Hochdeutsch: der Bürgersteig).
Cechą szczególną odmiany Schweizerdeutsch jest ogromna liczba zapożyczeń z języka włoskiego, takich jak na przykład: das Akonto – zaliczka (w wariancie Hochdeutscch: die Anzahlung) oraz kollaudieren – odbierać ukończoną budowlę i dopuszczać ją do użytku zgodnie z wymogami urzędu budowlanego.
Oczywiście oryginalność gwar alemańskich języka szwajcarskiego nie przejawia się jedynie w języku formalnym. Warto zapoznać się również ze słówkami definiującymi charakterystyczne dla Helwetów zjawiska. Jednym z takich wyrazów jest chociażby der Röstigraben. Termin ten symbolizuje głęboko zakorzenione różnice kulturowe pomiędzy frankofońską a niemieckojęzyczną częścią Szwajcarii.
Innych charakterystycznym słówkiem dającym doskonałe wyobrażenie o zjawiskach politycznych w Szwajcarii jest der Kantönligeist. Termin ten z jednej strony symbolizuje zindywidualizowaną politykę pojedynczych kantonów celem uzyskania jak największej niezależności, z drugiej natomiast – nieustępliwość przedstawicieli tychże jednostek w negocjacjach z reprezentantami władzy na szczeblu centralnym, nawet jeśli spory te dotyczą mało istotnych kwestii.
W kontekście panujących w Szwajcarii stosunków społecznych warto przyswoić sobie obraźliwe słówko der Bünzli. To pejoratywne określenie odnosi się do osób, które przywiązują nadmierną uwagę do przestrzegania wszelkich schematów społecznych, nawet w sytuacjach, kiedy takie zachowanie jest postrzegane jako głęboko irracjonalne.
Austriacka i szwajcarska odmiana języka niemieckiego w kontekście języka prawa
Österreichisches Deutsch oraz Schweizerdeutsch wyraźnie różnią się od powszechnie nauczanego na zagranicznych uniwersytetach i w szkołach językowych wariantu Hochdeutsch. Taki stan rzeczy implikuje poważne wyzwanie dla profesjonalnych tłumaczy, którzy muszą na własną rękę zgłębiać niuanse terminologii prawnej charakterystycznej dla austriackiego i szwajcarskiego systemu sądowniczego. Poniżej zaprezentowaliśmy kilka ciekawych przykładów ukazujących to, jak ewidentne różnice mogą wystąpić w nomenklaturze prawnej charakterystycznej dla poszczególnych krajów DACH.
Rozbieżności w terminologii prawnej dotyczą zarówno aktów normatywnych, jak i pism sądowych. W przypadku aktów normatywnych mamy do czynienia na przykład z odmiennymi tłumaczeniami adopcji, która w szwajcarskim prawodawstwie nazywana jest po prostu Adoption, w austriackim – Annahme an Kindestatt, natomiast w niemieckim – Annahme als Kind.
Pisma sądowe także obfitują w wyraźne różnice między określeniami tych samych lub podobnych pojęć prawnych. Na przykład, urząd stanu cywilnego określany jest w Austrii i Niemczech jako Standesamt, podczas gdy w Szwajcarii – Zivilstandsamt. Nieco inaczej nazywani są również pracujący w sądzie pracownicy. Protokolant sądowy to w Szwajcarii Gerichtsschreiber, natomiast w Austrii i Niemczech – Protokollführer.
Refleksje końcowe i perspektywy na przyszłość
Jak pokazuje nasz artykuł, różnice pomiędzy regionalnymi odmianami języka niemieckiego są tak wyraziste, że nie sposób je zignorować. Należytą uwagę wspomnianemu fenomenowi zaczęto poświęcać dopiero w ostatnich latach, czego dowodem są liczne publikacje z zakresu dydaktyki języka niemieckiego. Bez względu na to, czy mamy na myśli kursy typu - niemiecki online przez Skype, czy też zajęcia w formie stacjonarnej, nauka języka niemieckiego powinna uwrażliwiać uczniów na rozbieżności występujące pomiędzy poszczególnymi regionalnymi wariantami. Takie podejście jest szczególnie istotne podczas pracy z kursantem na wyższym poziomie zaawansowania, zajęć z osobami – które z uwagi na swoją sytuację osobistą i zawodową – utrzymują relacje z partnerami z Austrii i Szwajcarii oraz warsztatów dedykowanych tłumaczom tekstów specjalistycznych.
Źródła:
http://www.niemiecki.nauka-jezyka-online.pl/gramatyka/austriacka-odmiana-jezyka-niemieckiego-austriacyzmy/
https://www.thelocal.ch/20160621/nine-swiss-german-words-everyone-needs-to-know
Kubacki A. D., Pluricentryzm w niemieckim języku standardowym i specjalistycznym
Autor bloga: Łukasz R. - lektor języka niemieckiego w LingRoom
Witam Cię bardzo serdecznie:) Nauka języka niemieckiego już od 2009 roku jest priorytetową sferą mojego życia. Pracowałem w języku niemieckim na projekcie infolinii linii lotniczych. Ponadto już od kilku lat zajmuję się redagowaniem wartościowych treści w języku niemieckim, współpracując z różnymi agencjami marketingowymi. Dodatkowo mogę pochwalić się magisterium uzyskanym na uczelni ekonomicznej. Wiedza i specjalistyczna terminologia wyniesiona ze studiów pozwalają mi w profesjonalny i świadomy sposób przygotować lekcje języka niemieckiego biznesowego (Wirtschaftsdeutsch). Mam certyfikat z poziomu C1 (wynik: 86/100). Języki obce są moją pasją. Doskonale zdaję sobie sprawę z faktu, jak ważny jest regularny kontakt z językiem. Swoje zajęcia prowadzę w przyjacielskiej i pozbawionej nadmiernego sformalizowania atmosferze. Dzięki temu możesz skupić się na tym, co najważniejsze — czyli na postępach w nauce, do których będę Cię mocno inspirował. Swoje doświadczenia życiowe postanowiłem wykorzystać przy komponowaniu ofert specjalnych. To właśnie ze mną zyskujesz sposobność poznania akademickiego języka niemieckiego (poziom B2-C1), doskonalenia umiejętność pisania (poziom B1-C1), czy też dogłębnego opanowania języka biznesu (poziom B1-C1).
© 2019 LingRoom
