Jak zrozumieć niemieckie przypadki

W języku niemieckim – w przeciwieństwie do języka angielskiego i większości języków romańskich – występują przypadki. Zapewne są one taką dziedziną gramatyczną, która sprawia niemałe trudności w nauce języka niemieckiego zwłaszcza osobom, które pochodzą z krajów anglojęzycznych. Na szczęście – ku pocieszeniu Czytelników naszego bloga – nie jest to najtrudniejsze zagadnienie, z jakim muszą skonfrontować się polscy uczniowie, którzy rozpoczynają kurs języka niemieckiego online. Zważywszy na fakt, że język polski ma aż 7 przypadków, nauka niemieckich przypadków nie powinna być powodem do obaw.

Jakie części mowy w języku niemieckim odmieniają się przez przypadki?

Przejdźmy do konkretów. Przez przypadki w języku niemieckim odmieniają się rodzajniki. Jeśli zatem pragniemy przekazać naszemu rozmówcy komunikat: „Daję Ci ten zeszyt”, musimy pamiętać o tym, aby odmienić rodzajnik. Oznacza to, że musimy powiedzieć: „Ich gebe Dir den Heft”. Rodzajnik „der”, kory pierwotnie występował w mianowniku zamienia się na „den” w bierniku.

Z pewnością pomocą może służyć krótka kompilacja odmiany niemieckich rodzajników.

Niemieckie rodzajniki – odmiana

• Nominativ (mianownik – kto? co? - wer? was?) - der (rodzaj męski), die (rodzaj żeński), das (rodzaj nijaki), die (liczba mnoga);
• Genitiv (dopełniacz – kogo? czyj? - wessen?) - des (rodzaj męski), der (rodzaj żeński), des (rodzaj nijaki), der (liczba mnoga);
• Dativ (celownik – komu? czemu? wem?) - dem (rodzaj męski), der (rodzaj żeński), dem (rodzaj nijaki), der (liczba mnoga);
• Akkusativ (biernik – kogo? Co? Wen? Was?) - den (rodzaj męski), die (rodzaj żeński), das (rodzaj nijaki), die (liczba mnoga).

Ponadto, w języku niemieckim przez przypadki odmieniają się zaimki dzierżawcze (takie jak na przykład „mein”) oraz osobowe (takie jak na przykład „du”).

Spójrzmy zatem na następujące przykłady:

• Ich habe meinen Brief noch nicht bekommen (Jeszcze nie otrzymałem mojego listu). Zaimek „mein” (mój) zmienił swoją formę na „meinen” (mojego), ponieważ występuje w bierniku, natomiast słówko „Brief”ma rodzajnik męski „der”.
• Ich brauche Dich (Potrzebuję Ciebie). Zaimek „Du” zmienił swoją formę na „Dich”, ponieważ funkcjonuje w zdaniu jako biernik.

Analogicznie jak w języku polskim deklinacji podlegają również przymiotniki. Sposób odmiany konkretnego przymiotnika zależy od tego, czy poprzedza go jakikolwiek rodzajnik. Jeśli tak, przyglądamy się temu, czy jest on określony, czy też nieokreślony. Wyobraźmy sobie, że uczęszczamy na kurs języka niemieckiego dla maturzystów. Lektor pisze na tablicy następujące przykłady:

• der spannende Roman – ta pasjonująca powieść
• ein spannender Roman – (niesprecyzowana) pasjonująca powieść
• spannender Roman – pasjonująca powieść

• Ich lese den spannenden Roman. Czytam tę pasjonującą powieść.
• Ich lese einen spannenden Roman. Czytam pasjonującą powieść.
• Ich lese spannenden Roman. Czytam pasjonującą powieść.

Podobne zasady deklinacji dotyczą wyrażonych słownie liczebników porządkowych. Abstrahując od tego, deklinacji podlegają też niektóre rzeczowniki rodzaju męskiego. Mowa tu o tak zwanej „n-Deklination”. Sprowadza się ona do tego, że rzeczowniki rodzaju męskiego zyskują w dopełniaczu, celowniku oraz bierniku końcówkę -n lub -en. Spójrzmy zatem na niektóre przykłady, które demonstrują tę zależność:

• Die schwierige Schreibung ihres Namens. Trudna pisownia jej imienia – ihres Namens.
• Ich spreche mit dem Soziologen. Rozmawiam z socjologiem – dem Soziologen.
• Ich treffe den Jungen. Spotykam chłopaka – den Jungen.

Gwoli uzupełnienia warto podkreślić, że słowo „der Name” (imię) ma w dopełniaczu odmianę „des Namens” (imienia). Niemniej jednak, w celowniku i bierniku wystarczy dodać końcówkę -n.

Genitiv w języku niemieckim - uniwersalne przykłady użycia

Dopełniacz jest przypadkiem, którego częstotliwość używania w języku niemieckim maleje. Często jest on zastępowany konstrukcją „von + Dativ” (das Buch von dem Jungen – książka chłopca). Nie oznacza to jednak, że nie ma sytuacji, w których prezentowany przypadek jest koniecznością. Dopełniacz w języku niemieckim występuje z niektórymi czasownikami.

Niemieckie czasowniki + Genitiv

• bedürfen (potrzebować): Ich bedürfe deine Unterstützung. Potrzebuję Twojej pomocy.
• bezichtigen (posądzać): Der Anwalt bezichtigt ihn des Diebstahles des Kunstwerks. Prawnik posądza go o kradzież dzieła sztuki.
• gedenken (wspominać – na przykład osobę zmarłą): Ich gedenke des Schriftstellers. Wspominam pisarza.

Abstrahując od tego, rzeczownik w dopełniaczu występuje również po określonych przyimkach. Są to na przykład:

• anstatt (zamiast): Ich studiere Slavistik anstatt der Biologie. Studiuję slawistykę zamiast biologii.
• trotz (pomimo): Trotz der Schwierigkekiten habe ich meine Aufgabe abgeschlossen. Mimo trudności ukończyłem swoje zadanie.

Jako uzupełnienie warto także wymienić niektóre – stosowane zamiennie wobec przyimków wyrazy. Są to: anlässlich (z okazji), aufgrund (z powodu), betreffs (odnośnie), infolge (wskutek) oraz zugunsten (na korzyść).

Niemieckie rzeczowniki w celowniku (Dativ) oraz bierniku (Akkusativ)

Celownik – podobnie jak w Polszczyźnie – kieruje naszą uwagę na odbiorcę działania. Przeanalizujmy poniższy przykład:

Ich schenke dem Freund einen Rücksack. Podaruję przyjacielowi plecak.
W tym przykładzie przyjaciel (dopełnienie dalsze) otrzymuje od nas przedmiot. Zatem na rzecz przyjaciela zostaje podjęta akcja. Jeśli nadal mamy wątpliwości co do użycia celownika (Dativ) w zdaniu, możemy zadać pytanie sprawdzające:
Wem schenke ich einen Rücksack? Dem Freund. Komu podaruję plecak? Przyjacielowi.

Spójrzmy jeszcze na przykłady niektórych czasowników, kore implikują konieczność zastosowania celownika (Dativ).

Niemieckie czasowniki + Dativ

• gefallen (podobać się): Mir gefällt die kroatische Küste. Podoba mi się chorwackie wybrzeże.
• gehören (należeć): Die Sammlung gehört meinem Cousin. Kolekcja należy do mojego kuzyna.
• passen (pasować): Dem Mädchen passt die Bluse. Dziewczynce pasuje bluzka.

Biernik (Akkusativ) pełni w zdaniu funkcję dopełnienia bliższego. Przeanalizujmy następujący przykład: Der Schüler unterbricht den Unterricht. Nauczyciel przerywa lekcję.
Ponadto dopełnienie bliższe (dopełnienie w bierniku — Akkusativobjekt) może pełnić funkcję podmiotu zdania wówczas, kiedy zamienimy stronę czynną na bierną: Der Unterricht wird von der Schüler unterbrochen. Lekcja zostaje przerwana przez ucznia.

Dodatkowo użycia biernika wymagają niektóre wyrażenia i czasowniki.

Akkusativ w języku niemieckim

• es gibt (jest, są — odpowiednik anglojęzycznego „there is, there are”): Es gibt keinen Ausweg. Nie ma drogi wyjścia
• haben (mieć): Ich habe einen Fahrrad. Mam rower.
• vergessen (zapominać): Ich vergesse die Sommerferien nie. Nigdy nie zapomnę wakacji.

Przypadki w języku niemieckim – konkluzja

Na pierwszy rzut oka przypadki w języku niemieckim nie wydają się wyjątkowo fascynującym zagadnieniem. Jednakże są one z pewnością jednym z powodów, dla których lekcje języka niemieckiego mogą obfitować w wiele ciekawych wyzwań intelektualnych. Oczywiście nasz artykuł nie wyczerpuje wszystkich meandrów tego wieloaspektowego zagadnienia. Odmiana przez przypadki wymagana jest również wtedy, kiedy stosujemy przyimki lokalizacji lub wybrane czasowniki z przyimkiem (tak zwana rekcja czasowników). Jak widać, temat jest tak obszerny, że warto zbadać go dokładniej. Można to oczywiście zrobić, zamawiając korepetycje niemieckiego online. Mamy jednak głęboką nadzieję, że ten artykuł rozpalił lingwistyczną ciekawość naszych Czytelników. Jaką natomiast radę mamy dla osób, które w dalszym ciągu pozostają niewrażliwe na walory języka niemieckiego? Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zdecydować się na lekcje hiszpańskiego lub kurs rosyjskiego przez Skype z jednym z dostępnych lektorów.

LINKI

1. ODMIANA PRZEZ PRZYPADKI W NIEMIECKIM – JAK SOBIE Z NIĄ PORADZIĆ
2. „N-DEKLINATION”: CO TO JEST?
3. Der Genitiv – przypadek jako przyczepka
4. Przyimki z dopełniaczem - język niemiecki
5. The difference between accusative and dative in German
6. Biernik w języku niemieckim – Akkusativ

Autor bloga: Łukasz R. - lektor języka niemieckiego w LingRoom

Witam Cię bardzo serdecznie:) Nauka języka niemieckiego już od 2009 roku jest priorytetową sferą mojego życia. Pracowałem w języku niemieckim na projekcie infolinii linii lotniczych. Ponadto już od kilku lat zajmuję się redagowaniem wartościowych treści w języku niemieckim, współpracując z różnymi agencjami marketingowymi. Dodatkowo mogę pochwalić się magisterium uzyskanym na uczelni ekonomicznej. Wiedza i specjalistyczna terminologia wyniesiona ze studiów pozwalają mi w profesjonalny i świadomy sposób przygotować lekcje języka niemieckiego biznesowego (Wirtschaftsdeutsch). Mam certyfikat z poziomu C1 (wynik: 86/100). Języki obce są moją pasją. Doskonale zdaję sobie sprawę z faktu, jak ważny jest regularny kontakt z językiem. Swoje zajęcia prowadzę w przyjacielskiej i pozbawionej nadmiernego sformalizowania atmosferze. Dzięki temu możesz skupić się na tym, co najważniejsze — czyli na postępach w nauce, do których będę Cię mocno inspirował. Swoje doświadczenia życiowe postanowiłem wykorzystać przy komponowaniu ofert specjalnych. To właśnie ze mną zyskujesz sposobność poznania akademickiego języka niemieckiego (poziom B2-C1), doskonalenia umiejętność pisania (poziom B1-C1), czy też dogłębnego opanowania języka biznesu (poziom B1-C1).

PRZEJDŹ DO PROFILU LEKTORA

© 2021 LingRoom